یکی از روش های تفسیر قرآن تفسیر روایی است؛ یعنی با استفاده از روایات صادر شده از معصومان به تفسیر قرآن بپردازیم. در این مقاله به دلایل و شواهد ماثور پرداخته شده و از ضرورت آن سخن به میان آمده است. آسیب های تفسیر ماثور از دیگر مباحث این مقاله است که در آن به افراط گری در تفسیر روایی پرداخته شده و راه حل هایی نیز ارایه شده است.نویسنده در پایان نمونه هایی از روایات تفسیری در تفسیر ابوالفتوح رازی را نقل نموده است.

یکی از ویژگی های دین اسلام بالاخص مذهب تشیع، وجود دعاهای ماثور در قالب کتاب های دعاست که به رغم تلاش های بسیار دانشمندان، دچار آسیب های متعددی شده است. راه یابی برخی دعاها با اهداف گوناگون به مجموعه های دعایی، شناخت دعاهای ماثور از غیر آن را ضروری ساخته است. هرچند راز و نیاز با خداوند، متوقف بر ماثور بودن الفاظ و محتوای دعاها نیست اما استناد آن ها به معصوم و استفاده هدایتی از محتوای آن ها به عنوان آموزه ای دینی، مشروط به اثبات صدور آن از معصوم است. پژوهش حاضر با بهره گیری از منابع رجالی و حدیثی و با روش تحلیل اسنادی-محتوایی در صدد پاسخ به این پرسش است که آیا می توان دعاهای روزانه ماه رمضان را جزو دعاهای ماثور به حساب آورد. یافته های این پژوهش نشان از آن دارد که ضعف سندی و نیز برخی ایرادهای محتوایی این دعاها، باعث سلب اطمینان از ماثور بودن آن ها شده یا دست کم آن را با تردید جدی روبرو نموده است.

البرهان سید هاشم بحرانی از جمله مهم ترین تفاسیر مأثور شیعه در نیمه اول قرن یازدهم قمری است. تفسیر مأثور یا روایی از قدیمی ترین گونه های تفسیری است که برای تبیین آیات الهی شکل گرفته است. این روش، در قرن یازدهم با رواج قلمرو اخباری گری بر حوزه های علمی شیعه، به اوج خود رسید. تفسیر البرهان در زمره تفاسیر مأثور محض محسوب می شود و شامل همه سُور قرآن بوده و روایات منقول از ائمه(ع) بدون اظهارنظر مؤلف گردآوری شده است و در آن روایاتی از معصومان(ع) در باب اختلاف قرائت، شیوه تلفظ، یا نوع نزول به چشم می خورد. دسته بندی و نقد انواع روایات اختلاف قرائت در البرهان، موضوع اصلی این پژوهش است که با روش توصیفی تحلیلی به بررسی آن پرداخته می شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که اولاً؛ انواع روایات اختلاف قرائت در البرهان شامل: تغییر در شکل ظاهری و تقدیم و تأخیر یا جابه جایی کلمات، اضافه یا کم شدن کلمه یا جمله در خلال آیات، افزودن نام ائمه در آیات، و تفسیر مزجی است. ثانیاً؛ از نظر تأثیرگذاری در معنا، روایات اختلاف قرائت در البرهان در دو دسته قرائت های بی تأثیر در معنا و قرائت های مؤثر در معنا جای دارد. ثالثاً؛ بررسی البرهان، نشان می دهد روایات تفسیر مزجی که در صدر اسلام مایه اختلاف قرائت می شده است، در این تفسیر نیز به دلیل ماهیت روایی محض بودن آن انعکاس یافته است، مانند روایات اضافه یا کم شدن کلمه یا جمله در خلال آیات، و یا روایات افزودن نام ائمه در آیات، که غالباً از نظر سندی مخدوش می باشند. رابعاً؛ ذیل برخی از آیات در این تفسیر از قرائت های ضعیف استفاده شده است که این قرائت ها حکم قرآن را ندارند و قرآن کریم از هرگونه تحریفی مصون می باشد.

مفسران اسلامی در مواجهه با روایات دو گروهند: گروهی فهم آیات را منحصر در روایات می دانند و گروه دیگر مخالف این سخن را معتقدند. علامه طباطبایی که از جمله مفسران گروه دوم به شمار می رود. او بر این باور است که آیات قرآن در تبیین خود مستقل می باشند. ایشان ضمن اعتقاد به اعتبار سنت و عدم حجیت خبر واحد در غیر احکام شرعی، از روایات معصومین علیهم السلام در تایید و تاکید مفاهیم مستفاد از آیات سود جسته است، آن هم روایاتی متواتر، قطعی الصدور و یا همراه با قراین دال بر صحت باشند.در این راستا علامه به نقد روایات با معیارهایی مانند قرآن، عقل، سنت و تاریخ قطعی و بدیهیات پرداخته است و نیز روایات اسراییلی را کنار می نهد و با سخنان صحابه و تابعان با احتیاط برخورد می کند.

پژوهش حاضر با هدف الگوی عوامل موثر بر رعایت اخلاق پژوهش به عنوان یکی از مولفه های دانشگاه اخلاق گرا با رویکرد سنتزپژوهشی انجام شد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی جامعه آماری این تحقیق، همه مطالعات داخلی و خارجی انجام شده در بین سالهای 1385 الی 1403 است. در این راستا 78 اسناد و مقالات مرتبط با موضوع موردنظر ارزیابی و درنهایت 22 پژوهش به صورت هدفمند انتخاب شد و با تحلیل محتوا و ترکیب ادبیات مربوط، درمجموع 60 کد محوری و 10 مقوله کلی طی فرایند ترکیب نظام مند متون شناسایی و مورد تحلیل قرار گرفت و اعتبار آن از طریق آزمون کاپای کوهن تأیید گردید. نتایج یافته ها نشان داد که عوامل فردی ( شخصیت اخلاقی پژوهشگر، صداقت پژوهشگر، باورهای دینی پژوهشگر وتامین مالی پژوهشگر) عوامل درون دانشگاهی(حمایت، سازوکار قانونی و عوامل اداری آموزشی) و عوامل برون دانشگاهی(فرهنگ سازی، حاکمیت ارزش ها و تدوین سیاست های تعاملی پژوهش) در ارتقای اخلاق پژوهش در دانشگاه اخلاق گرا تاثیر گذار است.

طب روحانی یکی از سه دیدگاه مطرح در برخورد با مسائل اخلاقی در میان دانشمندان اخلاق اسلامی است؛ در این دیدگاه، روح انسان همچون جسم انسان، گرفتار انواع بیماری ها می شود و برای درمان آن باید از طبیب روحانی و داروهای معنوی بهره گیرد تا روحی سالم، پرنشاط، و ملکوتی پیدا کند. پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که: تبیین روایات از اخلاق اسلامی بر اساس طب روحانی چیست؟ و به روش تحلیلی استنطاقی، تبیینی متفاوت از اخلاق، برگرفته از روایات ماثور و با نگاه طب روحانی ارائه می دهد. در این مقاله پس از بیان چیستی طب روحانی و طبیبان روحانی، رابطه طبیبان روحانی و بیماران روحانی نیز از دیدگاه روایات، تبیین شده است. نتیجه این تحقیق آن است که اخلاق اسلامی با این نگرش، از اخلاق با اهداف مادی و صرفا دنیوی متمایز می گردد، چرا که در این نگاه، ثمره اخلاق، قلب سلیم و هدف آن قرب به خداوند و لقاء الله است، و اخلاق بندگی و ویژگی های معنوی که در دیگر مکاتب اخلاقی از آن خبری نیست، برجسته می گردد.

چکیده فارسی:یکی از مسائل مهم در مباحث عرفان و اخلاق ماثور، تفسیر روایات مشکل است. کتاب سرالاسراء، تالیف حجتالحق مرحوم آیتالله سعادت پرور، از متون ارزشمند معاصر در حوزه عرفان و اخلاق ماثور است. ایشان در ذیل هر بحث عرفانی و اخلاقی به گرد آوری آیات و روایات آن بحث و تدوین خانواده حدیث در آن موضوع پرداخته است و مجموعه ای ارزشمند در فقه الحدیث روایات از جمله تفسیر روایات عرفانی و اخلاقی مشکل، ارائه نموده است. این تحقیق در پی آن است که با روش استقرائی تحلیل تماتیک، شیوه مولف در تحلیل روایات عرفانی و اخلاقی مشکل را بررسی کند تا به الگوها (تم ها)ی موجود در روش مولف در تفسیر احادیث عرفانی و اخلاقی مشکل دست پیدا کند. تحقیق حاضر توانسته است با استخراج این الگوها، اهمیت تشکیل خانواده احادیث و اغراض خاص آن در تحلیل روایات عرفانی و اخلاقی، و نیز مراجعه مستمر به قرآن و ادعیه و رویکرد توحیدی در تفسیر روایات عرفانی و اخلاقی در درک محتوایی این دست احادیث را به عنوان الگوها و روش های ایشان در تفسیر روایات عرفانی و اخلاقی مشکل اثبات کند. تدوین مجموعه ای از روایات عرفانی و اخلاقی مشکل و بازتولید تفسیر و تحلیل آنها در قالب الگوهای مشخص، از دستاوردهای ضمنی این تحقیق محسوب می شود. چکیده عربی:ملخّص البحث: من القضایا المهمة فی مباحث العرفان والأخلاق المأثورة، تفسیر الأحادیث المستعصیة علی الفهم. کتاب سرّ الاسراء من تألیف حجّة الحق آیة الله سعادت پرور، من الکتب المعاصرة القیّمة فی مجال العرفان والأخلاق المأثورة. فی هذا الکتاب قام المؤلف عند نهایة کل بحث عرفانی وأخلاقی، بجمع الآیات القرآنیة والأحادیث المتعلّقة بذلک البحث لیکون بذلک اسرة حدیثیة لذلک الموضوع، وصاغ من خلال ذلک مجموعة قیّمة فی فقه الحدیث، ومن جملة ذلک تفسیر الأحادیث العرفانیة والأخلاقیة العویصة علی الفهم. یرمی هذا البحث إلی التعرّف علی منهج المؤلف فی تحلیل الأحادیث الأخلاقیة والعرفانیة العویصة من خلال المنهج الاستقرائی فی التحلیل الموضوعی، لکی یتسنّی له عن هذا الطریق العثور علی السیاقات الموجودة فی منهج المؤلف عند تفسیره للأحادیث الأخلاقیة والعرفانیة العویصة. توصّل هذا البحث من خلال استخراج هذه الأمثلة والسیاقات، إلی ابراز أهمیة تکوین فصائل ومجامیع حدیثیة ومرامیها الخاصة فی شرح هذا الصنف من الأحادیث، وکذلک الرجوع المستمر إلی القرآن الکریم والأدعیة الشریفة واتّباع منهج توحیدی فی تفسیرها هذه الأحادیث لغرض فهم مضامینها، وبلورة واثبات أنّ هذه هی سیاقاته ومناهجه فی فهم الأحادیث الأخلاقیة والعرفانیة الصعبة. ومن معطیات هذا البحث جمع مثل هذه المجموعة من الأحادیث واعادة شرحها وفهمها ضمن اُطُر معیّنة.

پیروان نظریه امر الهی، اخلاق را به طور کامل وابسته به دین دانسته و ورای امر و نهی الهی، معنا و واقعیتی برای آن قایل نیستند. در مقابل، پیروان اخلاق سکولار، اخلاق را مقدم بر دین و حاکم بر آن می دانند و دست کم برای ارزش های اخلاقی معنا و واقعیتی مستقل قایل اند. در این میان برخی از نظریه پردازان اندیشه اسلامی نیز، علی رغم انکار نظریه امر الهی، به اخلاق دینی قایل بوده و دین را مشتمل بر اخلاق می دانند. نظریه مختار آن است که اخلاق عین دین و دین عین اخلاق است و با وجود نادرستی نظریه امر الهی، قرایتی از اخلاق دینی وجود دارد که در تمام وجوه معناشناختی، هستی شناختی، معرفت شناختی و روان شناختی برتر از اخلاق سکولار است.

در این مقاله سعی شده که نسبت بین اخلاق لویناس و اخلاق کانت در قالب تفاوت ها و تشابه های موجود بین اخلاق این دو متفکر مورد بررسی قرار گیرد. این مقاله دو بخش دارد. در بخش اول به وجوه اشتراک اندیشه اخلاقی لویناس و کانت تحت عنوان «تقدم عقل عملی» و «احترام به شان انسانی» مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شده که فلسفه لویناس و کانت حامل روح اخلاقی مشترکی اند. این روح در نظام فلسفی هردو حضور دارد. در بخش دوم به وجوه افتراق اشاره شده که از جمله آنها می توان به خودآیینی اخلاق کانت در مقابل دیگرآیینی اخلاق لویناس اشاره نمود. علاوه بر این در اخلاق لویناس احساس و عاطفه جایگزین عقل کانتی می شود. همچنین سوژه اخلاقی کانت ماهیتا غیر از سوژه اخلاقی لویناس است. سوژه کانتی سوژه خودآیین و مختار و عقلانی است و سوژه لویناس در وهله اول در برابر دیگری و چهره او مسوول است. بنابراین می توان گفت که هم لویناس و هم کانت در نظام فلسفی خود یک رسالت بزرگ را برعهده دارند و آن رسالت اخلاقی است.

زمینه و هدف: در سال های اخیر اخلاق مراقبت یکی از رویکردهای مورد توجه رشته ی پرستاری است که توسط نظریه پردازان اخلاق پرستاری مورد بحث و بسط قرار گرفته است. هدف از این مقاله معرفی پیشینه ی تاریخی این رویکرد و ورود آن در پرستاری است.روش بررسی: برای تالیف این مقاله مروری جامع با استفاده از شبکه ی جهان گستر با کلیدواژه های اخلاق مراقبت، اخلاق فمینیستی، مراقبت اخلاقی، اخلاق پرستاری و رویکردهای فلسفی اخلاق پزشکی بدون محدودیت زمانی در پایگاه های ایرانی و بین المللی انجام شد. مقالات مرتبط انتخاب شده و بر اساس اهداف مطالعه این مقاله تدوین شد.یافته ها: با توجه به مطالب و مقالات به دست آمده مقاله به بخش های مقدمه، مقدمه ای بر تاریخ اخلاق در حرفه های مراقبت سلامتی، نظریه ی اخلاق مراقبت و اخلاق مراقبت در پرستاری تقسیم شد. در اصل مقاله هر قسمت به تفصیل توضیح داده شده است. مراقبت و به صورت احساس نگرانی و همدلی برای دیگران و داشتن تعهد به آن ها تعریف می شود. اخلاق مراقبت نظریه ای بود که از حرکات فمینیستی شروع شد و بر فعل مراقبت به عنوان یک فضیلت زنانه به عنوان رویکردی برای داشتن تعهد اخلاقی به دیگران یاد می کند. اخلاق مراقبت بر خلاف اخلاق وظیفه گرا و پیامدگرا، جزیی نگر، متن محور، عینی، درگیر و مبتنی بر عواطف است. در سال های اخیر به دلیل اهمیت مفهوم مراقبت در پرستاری، اخلاق مراقبت به عنوان یک رویکرد اخلاقی مورد نیاز برای پرستاری مورد توجه بسیار قرار گرفته است. مقاله به بررسی دانش کنونی و مسیر رو به جلوی توسعه ی اخلاق مراقبت در پرستاری می پردازد.نتیجه گیری: در حال حاضر نظریه پردازان اخلاق در پرستاری رویکرد اخلاق مراقبت را به عنوان رویکرد غالب اخلاقی برای پرستاری قبول نکرده اند اما به جهت کمک به استقلال حرفه ای، لزوم توجه به آن به عنوان متممی برای رویکرد غالب کنونی را مورد بحث قرار داده اند.